logo Sierpc online

Newsy | Ogłoszenia | Forum Dyskusyjne | Księga pozdrowień | Hyde Park Zaloguj się | Rejestracja

Co proponujemy:
O mieście
Historia
Kultura
Zabytki
Informator
Sport
Sierpeckie linki
Galeria zdjęć
Archiwum
Strona główna




Jeśli masz jakieś pytania, propozycje, sugestie odnośnie historycznych stron "Sierpc online" napisz do nas!
AK
poprzednia strona
ZWIĄZEK WALKI ZBROJNEJ/ARMIA KRAJOWA W POWIECIE SIERPECKIM

Związek Walki Zbrojnej powstał w powiecie sierpeckim w 1940 r. z inicjatywy Stanisława Kaźmierczaka ps. "Wilga", "Kępa" oraz Anastazego Kołodziejskiego ps. "Gromek","Lucjan", który został zastępcą "Wilgi" i szefem referatu szkoleniowo - operacyjnego w sztabie obwodu. Łącznością zajmował się Stanisław Maryniak "Wichura", służbą kwatermistrzowską - Jan Gawroński.

W samym Sierpcu komendantem placówki od jesieni 1942 r. do VII 1943 r. był wachmistrz 4 psk Władysław Godlewski ps. "Bronisław", który przeszedł z POZ. Pracował on w rozlewni piwa u Henryka Pehlkego. Wykorzystał ten fakt do ukrycia na terenie zakładu radia i pistoletów. Niewykluczone, iż Pehlke wiedział o działalności swego pracownika i patrzył na nią przez palce.
Po aresztowaniu Godlewskiego na czele placówki stanął Henryk Moczulski, przed wojną pracownik więziennictwa. W tym okresie do organizacji należeli m.in.: plut. Adam Cichocki, Kazimierz Świderski, Leopold Zbierzchowski oraz pracownicy drukarni JózefApolinary Mroczyńscy.

W swej strukturze organizacji terenowej, Armia Krajowa podzieliła kraj na Okręgi, z których każdy obejmował teren województwa oraz Obszar Warszawski (woj.warszawskie).
W skład Obszaru Warszawskiego wchodziła Warszawa i 3 Podokręgi:

  • Południowy;
  • Wschodni;
  • Północny - będący jedynym Podokręgiem poza Generalnym Gubernatorstwem - obejmował ziemie Rejencji Ciechanowskiej.
W skład Podokręgu Północnego wchodziło 10 obwodów (obwód pokrywał się z terenem powiatu), połączonych w 4 Inspektoraty.
Obwód Sierpecki i Obwód Płocki stanowiły Inspektorat Płocko-Sierpecki, podlegający dowództwu Podokręgu Północnego.
Sztab obwodu mieścił się przez dłuższy czas w Babicach koło Sierpca w mieszkaniu Olgi i Adama Gawlików.

Planowano stworzenie jednostek bojowych, których podstawą miał być pluton pełny złożony z 50 lub szkieletowy składający się z 25 osób. Plutony szkieletowe miały być uzupełnione do pełnych stanów bojowych w chwili wybuchu ogólnonarodowego powstania.
Jedna z pierwszych placówek AK w powiecie powstała w Rościszewie. Pierwszym komendantem został Stanisław Bieniewski ps. "Cichy", jego zastępcą-Leopold Mazurowski ps. "Król". W wyniku kolejnych aresztowań funkcje komendanta pełnili następnie: Leopold Mazurowski, Antoni Mazurowski. Pierwszymi akcjami grupy były napady na Niemców na szosie Lipniki-Bieżuń i zabieranie im broni.
Kolejna placówka zawiązała się w Zawidzu, zaś jej komendantem został Leon Obrębski ps. "Sokół". Zastępcą był Dionizy Karpiński. Za szkolenie odpowiedzialni byli: Józef Mikołajczyk "Śmiały", Stanisław Mikołajczyk "Odważny" Szkoleniowiec w ZWZ/AK w powiecie sierpeckim, organizator placówki w Zawidzu-Stanisław Mikołajczyk ps."Odważny"., Kazimierz Pokorski "Klon"Władysław Woźniewski "Brzoza".

Początkowo ZWZ nie był zbyt liczną organizacją, dopiero w roku 1942 w jego skład weszła Narodowa Organizacja Wojskowa oraz podporządkowała się Polska Organizacja Zbrojna. W wyniku tego szeregi organizacji uległy znacznemu powiększeniu. Poza tym 14 II 1942 r., na podstawie rozkazu Naczelnego Wodza Władysława Sikorskiego, Związek Walki Zbrojnej przemianowano na Armię Krajową.
W X 1942 r. został aresztowany zastępca komendanta AK Obwodu Sierpc - Anastazy Kołodziejski "Gromek". Został on odbity przez grupę dowodzoną przez Stanisława Maryniaka ps. "Wichura". W czasie akcji został ranny jeden z niemieckich żołnierzy, zaś w ramach zemsty Niemcy 5 X aresztowali 20 mieszkańców okolicznych wsi i zamordowali ich w Zieleniu.
"Gromek" przeniósł się do gminy Koziebrody, gdzie pod nazwiskiem Lucjan Więckowski podjął pracę u rolnika Kaliszewskiego.
Kiedy w 1943 r. Stanisław Każmierczak "Wilga" przeszedł do Batalionów Chłopskich, funkcję komendanta obwodowego AK powierzono Anastazemu Kołodziejskiemu "Gromkowi". Poza tym zmieniono skład Komendy Obwodu Sierpc. Szefem szkoleniowo-operacyjnym mianowany został Skwarczak "Socha", szefem organizacyjnym Wacław Bednarski "Grabina" z Bieżunia, wywiad i kontrwywiad powierzono Zbigniewowi Zielińskiemu ps. "Jaracz", "Wąsik" oraz Mieczysławowi Boruszewskiemu ps. "Orlik" , łączność pozostała w gestii Stanisława Maryniaka ps. "Wichura".Wydawanie prasy propagandowej powierzono Piotrowi Pszennemu ps. "Dziadek".
Poza tym funkcje wywiadowcze pełnili pracownicy gminni, którzy informowali o planowanych przez okupanta akcjach, aresztowaniach, wywózkach. Ponadto dostarczali fałszywe dokumenty. W Sierpcu zajmowała się tym Blanka Rutkowska, w gminie Koziebrody-Maria Domżalska. Łącznikiem między Sierpcem a komendą płocką został Piotr Suszczewicz ps. "Jakub".

W obwodzie sierpeckim nie powstały struktury Kierownictwa Dywersji (Kedywu), głównie ze względu na niesprzyjające warunki terenowe oraz brak odpowiednich kadr i sprzętu. Istniały jednakże grupy bojowe złożone głównie ze zdekonspirowanych członków. Ich celem było wykonywanie doraźnych akcji zbrojnych wymierzonych w okupacyjną administrację i aparat terroru.
Jedna z grup była kierowana przez Zygmunta Rychcika ps. "Lis". Podlegali mu J.Kwiatkowski, S.Mikołajczyk ps. "Odważny" oraz S.Sadowski. Grupa operowała w gminach Kosemin i Koziebrody.
Druga grupa powstała w okolicach Żuromina pod dowództwem E. Krzywdy "Groma",
trzecia operowała prawdopodobnie w Uniecku.
Oddziały bojowe na terenie sierpeckiego dokonały około 10 akcji. Między innymi likwidowano polskich kolaborantów, a także wielokrotnie ostrzegano ich lub zbyt gorliwych hitlerowców o ewentualnych następstwach ich postępowania. Kilkakrotnie uwolniono więźniów z aresztów gminnych, przy czym często współdziałano z Batalionami Chłopskimi. W latach 1940 - 45 przeprowadzano między innymi uderzenia na areszty w Szreńsku, Zieluniu, Kuczborku oraz urzędy gminne w Koziebrodach i Siemiękowie. Po aresztowaniu "Sochy" w 1943 r. chciano go odbić z więzienia w Mławie, jednak w ostatniej chwili władze podziemne odmówiły zgody na przeprowadzenie operacji.

Około II 1942 r. stan uzbrojenia w obwodzie wynosił 29 pistoletów z 40 sztukami amunicji, 112 kb z 500 sztukami amunicji, 1 rkm, 3 ckm z 2100 sztukami amnicji, 50 granatów.
Ponad rok później sierpecka AK wykazywała mniejszą ilość broni.
W IX 1943 r. organizacja posiadała 14 pistoletów z 975 sztukami amunicji i 1 kb z 80 sztukami amunicji.
Z innych źródeł wynika, że sama tylko grupa bojowa "Lisa" dysponowała 1 automatem, 1 dubeltówką, pistoletami i granatami, a ponadto każdy członek sztabu obwodowego wyposażony był w broń ręczną i granaty.
Ponadto w 1944 r. odnaleziono razem z BCh kilkanaście sztuk starych francuskich karabinów, po czym rozdzielono je między obydwie organizacje i schowano u gospodarza w Szumaniu - Pustolach.

W sierpniu 1944 r. oddziały AK z Obwodów: Płockiego, Sierpeckiego, Płońskiego i Mławskiego otrzymały rozkaz wymarszu na pomoc walczącej Warszawie. Sierpecki oddział pod dowództwem "Gromka" połączył się w Kraszewie z oddziałem mławskim, po czym przekroczył Wkrę i dotarł w pobliże Narwi. Jednakże z powodu silnego nasycenia terenu jednostkami niemieckimi, dotarcie do Warszawy okazało się niemożliwe. W tej sytuacji powrócono na własne tereny. W grupie sierpeckiej byli na pewno: Stanisław Mikołajczyk, pełniący funkcję komendanta grupy operacyjnej oraz Jan Stankiewicz.

W okresie okupacji struktury ZWZ/AK kilkakrotnie były poważnie osłabiane w wyniku przeprowadzanych przez okupanta aresztowań. W 1943 r. pojmano "Sochę", w lipcu 1943 r. aresztowano dowództwo placówki Kosemin-L.Obrębskiego "Sokoła", K.Pokorskiego i D.Karpińskiego. W początkach lipca w niemieckie ręce wpadł Komendant sierpeckiej placówki AK - Władysław Godlewski "Bronisław".
Ponowna fala aresztowań dotknęła ruch podziemny w kwietniu 1944 r. Aresztowano wówczas grupę osób na Mieszczku, zaś 13 V schwytano około 30 osób w Sierpcu i okolicach. Byli to między innymi Filomena Żółkowska, H. Cybulski, Józef Mroczyński i Henryk Moczulski. Wpadki uniknął współpracujący z Godlewskim Leopold Zbierzchowski, któremu udało się przedostać na Pomorze.
W efekcie działalność AK uległa osłabieniu. Pewne wyciszenie organizacji było związane także ze zbliżaniem się do północnego Mazowsza frontu, a co za tym idzie-ściągnięciem na jego zaplecze większej liczby jednostek policyjnych, frontowych oraz grup dywersyjnych przeznaczonych do walki z ruchem partyzanckim. Stwarzało to groźbę wzmożenia represji zarówno wobec podziemia, jak i ludności cywilnej.
W tej sytuacji władze Inspektoratu Płocko-Sierpeckiego AK zaakceptowały wysuniętą w sierpniu 1944 r. niemiecką propozycję podjęcia rozmów. Spotkania miały miejsce w drugiej połowie 1944 r. i odbywały się również w powiecie sierpeckim. Niemcy proponowali zawieszenie broni, deklarując jednocześnie uznanie AK jako regularnej armii. Polacy przez cały czas grali na zwłokę, nie obiecując niczego konkretnego. W wyniku tych kontaktów do połowy grudnia 1944 r. Niemcy zwolnili z płockiego więzienia ponad 20 osób należących do AK, kilkadziesiąt innych powiązanych z BCh, ALPPR oraz kilkadziesiąt innych mieszkańców powiatu ni należących do żadnej organizacji.
Pod koniec grudnia, wychodząc z założenia iż osiągnięto już wszystko co można było, rozmowy przerwano.
Po wojnie, w roku 1950 uczestnicy tych rozmów, Jan Nowak ps. "Świt", Teodor Grabecki ps. "Poręba" i Józef Stępczyński ps. "Czech", zostali skazani przez władzę komunistyczną za współpracę z Niemcami na karę śmierci, zamienioną na dożywotnie więzienie. Wyszli z więzienia w 1956 r. i zostali zrehabilitowani, uniewinnieni zostali dopiero po latach.

W 1944 roku doszło również do bliższych spotkań między sierpeckim dowództwem AK a miejscową konspiracją komunistyczną, która przygotowywała się do przejęcia władzy po wyzwoleniu. Na przykład Anastazemu Kołodziejskiemu proponowano w czasie kilku spotkań przejście do Armii Ludowej, z jednoczesnym awansem. Kołodziejski, który był w bliskich kontaktach z komunistycznym przywódcą M.Bodalskim, informował o tych rozmowach swych przełożonych i ostatecznie do żadnego porozumienia nie doszło. Rozmowy te przyczyniły się jednakże do uniknięcia bratobójczych walk w warunkach okupacji. Jednak, po wkroczeniu na teren powiatu sierpeckiego Armii Czerwonej rozpoczęły się aresztowania członków i sympatyków niekomunistycznego ruchu oporu przez oddziały NKWD, przy współudziale członków PPR i AL.
Jednym z pierwszych aresztowanych był Anastazy Kołodziejski "Gromek". Rozpoznany przez komunistę Marcelego W. jako dowódca AK, na długie lata znalazł się w radzieckich łagrach.
Poza tym w Maliszewku pod Drobinem NKWD aresztowało członków Sztabu Inspektoratu Płocko-Sierpeckiego, przejmując także dokumentację działalności organizacji.

AK zostało rozwiązane 19 I 1945 r.


Zauważyłeś błąd na stronie?

[x]
O nas | Napisz do nas ^^ do góry


Wszelkie materiały, artykuły, pliki, rysunki, zdjęcia (za wyjątkiem udostępnianych na zasadach licencji Creative Commons)
dostępne na stronach Sierpc online nie mogą być publikowane i redystrybuowane bez zgody Autora.