Kasztelania Sierpska powstała prawdopodobnie w poł. XII w. Utworzono ją z części dotychczasowych kasztelanii płockiej i raciąskiej, była to kasztelania powiatowa, mniejsza, zwana także drążkową.
Jednakże pierwszym znanym ze źródeł kasztelanem był Jan z Łysakowa herbu Boleścic, poświadczony dla lat 1350-1363 (niewykluczone zatem, iż był on faktycznie pierwszym sierpeckim kasztelanem).
Poniżej przedstawiono listę sierpeckich kasztelanów, poczynając od Jana z Łysakowa herbu Boleścic.
- Jan z Łysakowa h. Boleścic, ok. (1350-1363).
Współpatron kościoła parafialnego w Bonisławiu przed 1350 r., kiedy to wiódł spór przed sądem biskupa Floriana ze swymi bratankami z Bonisławia i uzyskał potwierdzenie prawa patronatu. Wystąpił on jeszcze w 1363 r. jako świadek dokumentu wystawionego przez wojewodę i starostę płockiego Dadźboga, potwierdzającego prawa rycerskie szlachty z rodu Prusów zamieszkałych w pobliżu Płocka.
Żył prawdopodobnie jeszcze kilka lat później, a jego bezpośrednim następcą został Jan z Baboszewa.
- Jan z Baboszewa h. Prawdzic (ok. 1390-1413).
Występuje w źródłach w 1390 r., gdy jego syn Sasin był już podkomorzym sochaczewskim a wkrótce i tamtejszym kasztelanem (1391-1421). Tak więc mógł zostać kasztelanem już około 1370 r.
- Mikołaj z Niedarzyna h. Pobóg (ok. 1436-1447).
Pojawia się w źródłach jako kasztelan sierpski w latach podanych wyżej, ale czas jego urzędowania był zapewne dłuższy, nie można jednak wykluczyć, że poprzedzał go jeszcze ktoś dotąd nieznany.
- Paweł z Gradzanowa h. Prawdzic (ok. 1458-1462).
Brat Ninogniewa wojewody płockiego, po podziale dóbr z bratem w 1449 r. był współwłaścicielem Gradzanowa wraz z bratem Tomaszem i Brwilna z Ninogniewem, posiadał ponadto Cyndaty, Krzeczanowo i Siemiątkowo.
Jako kasztelan sierpski odnotowany jest tylko w latach 1458 (24 VII) i 1461 (20 VII).
- Jan z Koziebród h. Boleścic (ok. 1462-1468).
Był synem Bartłomieja stolnika płockiego, a żonaty był z Anną Kryską , siostrą Ninogniewa i Pawła. Od 1440 r. był dworzaninem książęcym, w 1452 r. otrzymał od księcia Władysława dom w Płocku.
Kasztelanem sierpskim został zapewne już na przełomie 1461/62 po śmierci Pawła z Gradzanowa i pełnił swą funkcje przynajmniej do 1468 r. lub może nieco dłużej, następnie objął kasztelanię raciąską i zmarł po 7 III 1479 r.
- Andrzej z Kanigowa h. Lubicz (1468-1478).
Syn Piotra zwanego Dzieweczka, podsędka zawkrzańskiego i nieznanej z imienia córki Sasina kasztelana wyszogrodzkiego h. Prawdzic, który zginął pod Nikopolis wraz z synem Rolandem w 1397 r.
Podczaszym płockim został w 1462 r., kasztelanem sierpskim między 1468 a 1471, pełnił tę funkcję przynajmniej do roku 1478.
- Jan Łach z Kinik h. Prawdzic (ok. 1480-1505).
Syn Mikołaja Niemierzy kasztelana raciąskiego i jego drugiej żony Doroty. 7 I 1505 r. jako kasztelan sierpski został wyznaczony przez króla Aleksandra do załatwienia sporu tenutariusza Raciąża Mikołaja Kossobudzkiego kanclerza kapituły płockiej z mieszczanami raciąskimi.
Kasztelanem sierpskim był zapewne już od 1480 r., występuje także w 1594 r., kiedy to jego matka Dorota podzieliła majątek między trzech synów i cztery córki.
- Bernard z Piastowa h. Boleścic (ok. 1506-1510).
Jedyna wzmianka o nim pochodzi z dokumentu na temat darowizny dla klasztoru dominikanów w Płocku z roku 1515. Prawdopodobnie był dworzaninem księcia Janusza II i jego podkoniuszym w latach 1478-1488. Ponadto pełnił poselstwo do wojsk polskich walczących na Warmii w 1478 r. w sprawie zajęcia kilku wsi na Zawkrzu oraz w 1480 r. do Wielkiego Mistrza.
Prawdopodobnie był mianowany kasztelanem ok. 1506 i pełnił swój urząd do śmierci ok. 1510 r.
- Sieprski Prokop h. Prawdzic (ok. 1510-1515).
Syn Andrzeja podkomorzego płockiego, chorąży i starosta płocki. Chorążym został po objęciu kasztelanii płockiej przez Tomasza Bartnickiego a starostwo otrzymał ok. 1507 r. Przez cały czas pełnienia swego urzędu starosty w źródłach płockich tytułowany jest tylko starostą i chorążym płockim, ale na podstawie bardzo rzadkich informacji, można wnioskować, że krótko był także kasztelanem (nazwano go tak w piśmie kancelarii królewskiej z 1542 r.).
Był żonaty z Elżbietą Obornicką z Gaju, córką Andrzeja sędziego poznańskiego i Barbary córki Jakuba ze Strzyg h. Świnka kasztelana rypińskiego, a siostrą Wojciecha wojewody płockiego h. Awdaniec (1510-1512) i Grzegorza z Gaju i Sarnowa.
- Kryski Piotr h. Prawdzic (1515-1519).
Syn Ninogniewa wojewody płockiego i Anny Boglewskiej. Wraz z bratem Bartłomiejem zapisał się na Uniwersytet Krakowski w 1502 r., gdzie przebywał do 1507 r.. Po śmierci ojca, choć nie uzyskał stopnia akademickiego, wrócił do domu i wraz z bratem Pawłem dziedziczył na Drobinie i okolicznych wsiach.
Po śmierci Prokopa Sieprskiego został kasztelanem sierpskim i starostą płockim. W 1519 r. został kasztelanem płockim.
Przewodził pospolitemu ruszeniu województwa płockiego w wojnie z Zakonem Krzyżackim.
Po zdobyciu Działdowa 30 IV 1520 r. został tam starostą, zaś 14 V tego roku otrzymał zapis 600 florenów na dzierżawie mławskiej.
Zmarł w nieznanych okolicznościach przed 7 XII 1520 r., kiedy to starostwo działdowskie otrzymał chorąży płocki Zygmunt Łaszewski.
- Wieczfiński Jan h. Prus II (1517-1521).
Syn Junoszy z Wieczfni, student Uniwersytetu Krakowskiego (1499), notariusz kurii bpa płockiego Wincentego Przerembskiego, a następnie bpa Erazma Ciołka, pleban w Janówcu (1506), kanonik kolegiaty pułtuskiej (1508-1509). W 1510 r. jego najstarszy brat Mikołaj podarował mu przyznane sobie dobra Wyrzywilki obok Wieczfni, odebrane Janowi i Feliksowi Chrzewskim, za niestawienie się na wyprawę mołdawską w 1497 r. Od tego momentu szybko zaczął robić świecką karierę urzędniczą. W latach 1511-1512 uzyskał przyznanie sobie dóbr odstąpionych przez brata Mikołaja, przez sąd ziemski zawkrzański i płocki oraz potwierdzenie królewskie tych wyroków. 8 IV 1512 r. został wojskim płockim, zaś 8 VIII uzyskał notariat ziemski płocki - wkrótce potem w kancelarii królewskiej był pisarzem. W początku 1519 r. Anna Melsztyńska (córka Spytka z Melsztyna kasztelana zawichojskiego h. Leliwa i Katarzyny Giżyckiej córki Wincentego marszałka księcia płockiego Władysława, żona Mikołaja Kamienieckiego wojewody krakowskiego i hetmana koronnego), po śmierci mężą i brata Jana w 1519 r., uczyniła go - nazywając swym bratem - jednym z opiekunów dóbr swej dożywotniej tenuty Czchowa. Jedynym wyjaśnieniem tego pokrewieństwa jest przyjęcie, że jego matka była nieznaną z imienia siostrą Katarzyny Giżyckiej, córki marszałka Wincentego. 31 VII 1519 r. roku uzyskał od króla pozwolenie na lokację miasta w Karniszynie i ufundował w nim kościół, początkowo filialny, później parafialny.
Kasztelanem sierpskim został 16 V 1517 r. po Piotrze Kryskim, a po jego rychłej śmierci kasztelanem płockim 23 I 1521 r. 11 X 1517 r. znajdował się w Działdowie. W 1522 r. ożenił się z Anną Sokołowską z Wrzącej h. Pomian, wdową po Zbigniewie Wilkanowskim, staroście bratiańskim. Miał z nią 2 synów i 4 córki. Dwukrotnie brał udział w poselstwie na Węgry w 1524 i 1527 r. Gromadził także dalej majątek wykupując Mławę z rąk Pawła Kryskiego w 1525 r. Otrzymał także starostwo nowomiejskie k. Płońska w 1527 r.
Zmarł przed 1 IV 1535 r.
- Niszczycki Mikołaj h. Prawdzic (1521-1538).
Syn Andrzeja wojewody płockiego i Jadwigii Oporowskiej (ok. 1490-1542). Był studentem Uniwersytetu Krakowskiego od 1505 r. Przed 1515 r. został plebanem, jako kleryk niższych święceń, w rodzinnym Krysku. W 1518 r. zrezygnował z drogi duchownej, wybierając karierę świecką. 17 IV 1519 r. otrzymał wykupione przez ojca starostwo płockie z Bielskiem i 6 okolicznymi wsiami. Pozostało ono w jego ręku do 1530 r., kiedy to przejął je Feliks Szreński.
Kasztelanem sierpskim został po 23 I 1521 r., pozostając na tym stanowisku do 1538 r., aby po wielu staraniach uzyskać palację bełską.
Najprawdopodobniej przewodniczył pospolitemu ruszeniu na wojnę wołoską pod Lwów w 1537 r. W 1529 r. ożenił się z Katarzyną Brudzewską h. Pomian, siostrą Mikołaja, wojewody łęczyckiego, ożenionego z Elżbietą córką Prokopa z Sierpca. Z małżeństwa tego miał syna Stanisława (zmarł młodo) i 4 córki.
- Kossobudzki Mikołaj h. Pobóg (1538-1545/46).
Syn Macieja podstolego płockiego z Niedarzyna, pisarz ziemski zawkrzański i płocki. Był także dzierżawcą dziesięcin biskupich w kluczu raciąskim.
Ożeniony był z Małgorzata Butkowską h. Jastrzębiec. Jedna z jego trzech córek - Jadwiga była żoną Bartosza Paprockiego. W latach 1537-1544 spławiał zboże do Gdańska.
Zmarł przed r. 1546.
- Strzałkowski Jan h. Prus (ok. 1546-1553).
Syn Jana z Miszewa Strzałkowskiego. Był właścicielem Strzałkowa k. Mławy, części Węgry i Obrębu. Ożenił się z Małgorzatą, najstarszą córką Andrzeja Sieprskiego, wojewody rawskiego.
Kasztelanem sierpskim został ok. 1546 r., zmarł zaś przed 14 V 1553 r. Z małżeństwa z Małgorzatą miał 2 synów: Jan i Andrzej oraz córka Katarzyna. Synowie znaleźli sie wśród pierwszych uczniów Kolegium Jezuickiego w Braniewie, córka Katarzyna została żoną Jurgiana (Grzegorza) Nowodworskiego, a po jego śmierci Jana Gembarta.
- Garwaski Paweł h. Grzymała (1553-1560).
Syn Jana, podczaszego płockiego i Zofii Dzierzgowskiej, siostry prymasa Mikołaja. W służbie arcybiskupa gnieźnieńskiego był starostą zamku i klucza uniejowskiego.
Dzięki protekcji wuja otrzymał kasztelanię sierpską, będąc przedtem cześnikiem płockim. Jego żoną była Elżbieta Kucieńska h. Ogończyk, siostra Jerzego, sekretarza i dworzanina króla Zygmunta Augusta.
Właśnie Jerzy został następcą na kasztelanii sierpskiej po śmierci Pawła (przed 12 IV 1560 r.).
Synami Pawła i Elżbiety byli Stanisław i Paweł, kolejno kasztelani płoccy.
- Kucieński Jerzy h. Ogończyk
Syn Mikołaja, wojewody rawskiego, dworzanin i sekretarz królewski.
Kasztelanem sierpskim został 12 IX 1560 r., zmarł 18 VII 1561 r.
- Dembowski Andrzej h. Jelita (1561-1563).
3 VII 1560 r. był jeszcze chorążym łęczyckim (1554-1560).
Jako kasztelan sierpski potwierdzony jest 24 V i 23 X 1563 r. w regestrach komory celnej we Włocławku - spławiał wówczas do Gdańska przeciętnie 24 łaszty zboża. W latach 1563-1567 był kasztelanem brzezińskim, zaś w okresie 1567-1579 starostą łęczyckim.
Zmarł jako kasztelan sieradzki w 1579 r.
- Narzymski Mikołaj h. Dołęga (1563-1571).
Syn Jakuba, kasztelana płockiego i Katarzyny Radzikowskiej h. Ogończyk, kasztelanki dobrzyńskiej. Jego żoną była siostra Anzelma Gostomskiego wojewody rawskiego. W latach 1561-1562 oskarżany był przez kapitułę płocka o sprzyjanie herezji i przyjmowanie Komunii św. pod dwiema postaciami w Narzymiu w Prusach.
Kasztelanem sierpskim został prawdopodobnie już w 1563 r. na sejmie warszawskim. W 1567 r. miał zatarg z Gabrielem Grabowieckim, ochmistrzem królowej, a w 1569 r. wiódł spory z mieszczanami w Mławie, jako posiadacz wójtostwa mławskiego. 16 III 1570 r. był obecny w Płocku wśród witających biskupa Piotra Myszkowskiego przy jego uroczystym objęciu katedry.
Zmarł prawdopodobnie w 1571 r., pozostawił 2 synów Jana i Mikołaja.
- Krasiński Wojciech h. Ślepowron (1572-1590).
Syn Jana, stolnika ciechanowskiego i Katarzyny z Miszewskich z Miszewa Murowanego h. Lubicz, brat Franciszka, biskupa krakowskiego. W 1561 r. był dworzaninem bpa Andrzeja Noskowskiego a następnie dworzaninem królewskim. Sprawował urząd chorążego ciechanowskiego, był także cześnikiem ciechanowskim w latach 1569-1572.
Kasztelanem sierpskim został zapewne jeszcze z nominacji króla Zygmunta Augusta, skoro w grudniu 1572 r. z tym tytułem wniósł protest w grodzie płockim przeciw uchwale sejmiku raciąskiego w sprawie sędziów kapturowych. W 1575 r. uposażył prepozyturę w Krasnem dla proboszcza i 2 wikariuszy w nowo pobudowanym murowanym kościele p. w. św. Jana Chrzciciela, Podwyższenia Krzyża Świętego i Wszystkich Świętych. W farze ciechanowskiej w 1586 r. ufundował oficjum o Męce Pańskiej na czynszu od 8000 flor. zapisanych na wsi Zalesie. Z małżeństwa z Zofią Ciemniewską h. Prawdzic miał syna Mikołaja, późniejszego podkomorzego różańskiego. Zmarł w 1590 r., pochowano go w Krasnem.
- Krasiński Stanisław h. Ślepowron (1590-1593).
Syn Andrzeja sędziego ciechanowskiego i Katarzyny z Czernickich h. Jastrzębiec. Kształcił się na dworze stryja biskupa Franciszka. W 1575 r. był dworzaninem królewskim, odbył podróż do Włoch, Sycylii i na Maltę, przebywał także na wybrzeżu Afryki.
Po powrocie do kraju ożenił się z bratanicą biskupa przemyskiego Wojciecha - Małgorzatą, córką Mikołaja h. Dołęga, skarbnika płockiego. W wyniku tego małżeństwa odziedziczył Staroźreby. W 1583 r. został chorążym płockim, w 1586 r. kasztelanem ciechanowskim.
Po śmierci stryja Wojciecha został kasztelanem sierpskim. Następnie kolejno był kasztelanem podlaskim (1593), płockim (1596) i wojewodą płockim (1600-1617).
Jego druga żona Anna i synowie wystawili mu pomniki w katedrze płockiej, Krasnem i Łomży.
- Goślicki Walenty h. Grzymała (1593-1596).
Syn Andrzeja, brat Wawrzyńca - biskupa poznańskiego. Był komornikiem płockim oraz podsędkiem płockim w latach 1577-1584.
Od 1593 r. pełnił funkcję kasztelanem sierpskiego. Z małżeństwa z Koziebrodzką h. Jastrzębiec miał syna Jana i córkę Annę.
Zmarł w Krakowie, pochowano go w kościele klasztornym w Mogile, gdzie ma nagrobek.
- Podoski Jan h. Junosza (1596-1597).
Syn Jana sędziego ciechanowskiego i Doroty Broskowskiej h. Ślepowron. Ożenił się z Małgorzatą Kobylnicką h. Prawdzic, córką Stanisława - chorążego Zakroczymskiego. Jego braćmi byli Łukasz - prepozyt gnieźnieński i dyplomata oraz Marek - prepozyt głuszyński, kanonik poznański i płocki.
To właśnie jego testament z 1590 r. wymienia Jana jako kasztelana sierpskiego.
- Radzanowski Stanisław h. Prawdzic (1597-1606).
Syn Andrzeja i Anny Gołyńskiej h. Prawdzic. Jego żoną była Anna, siostra św. Stanisława Kostki. W 1597 r. występuje jako chorąży płocki. W XI 1598 r. przy okazji prezenty do ołtarza św. Mikołaja w kolegiacie pułtuskiej wystąpił już jako kasztelan sierpski i pozostał nim do początku 1606 r. 15 III 1606 r. wspomniany jako zmarły.
Razem z żoną pochowani zostali w kościele w Radzanowie. Jego córka Anna była żoną Feliksa Żelskiego, starosty dobrzyńskiego. W listopadzie 1603 r. Anna z Brudzewa Latalska wyznaczyła Stanisława jednym z wykonawców swego testamentu.
Opracowano na podstawie ustaleń ks. T. Żebrowskiego.
|